समाचार

चितवन, भदौ २५   ।

कविडाँडा साहित्य समाज चितवले ‘कविडाँडा साहित्य समाज आख्यान पुरस्कार – २०७९’ का लागि १० आख्यानका कृतिहरु छनोट गरेको छ । प्रत्येक वर्ष समाजले उत्कृष्ट एक आख्यान कृतिलाई प्रदान गर्दै आएको यो पुरस्कारका लागि १० कृतिको पहिलो सूची सार्वजनिक गरिएको हो । कविडाँडा साहित्य समाजले समग्रतामा उत्कृष्टता, बिक्री बितरण, पाठक प्रतिक्रिया, समालोचकहरुको विश्लेषणका आधारमा १० वटा कृतिको नाम सार्वजनिक गरेको समाजका अध्यक्ष अग्रज साहित्यकार एलबी क्षेत्रीले  जानकारी दिए । उनले यस वर्ष आख्यान धेरै र राम्रो लेखिएकोले धेरै मेहनत गरेर १० वटाको सूची सार्वजनिक गरेको बताए ।
यस सूचीमा जानुका खतिवडाको आतोओडा, विवेक ओझाको ऐँठन, गोपी सापकोटाको चिसो बाफ, मनोज चौधरीको टुवारा, रामलाल जोशीको बाआमा, देवीप्रसाद सुवेदीको मनु, सञ्जय विष्टको माटाको घर, हरिबोल काफ्लेको यशोधरा, रेणुका जिसीको सनेस र अशोक थापाको सन्तापको धून रहेका छन् ।

समाजका अध्यक्ष क्षेत्रीको अनुसार पहिलो चरणको छनोटमा परेका १० आख्यानहरूमध्येबाट दोस्रो चरणमा पाँच आख्यानको छनोट हुनेछ र अन्तिम चरणमा पुरस्कृत हुने एकमात्र पुस्तकको घोषणा गरिनेछ । उत्कृष्ट कथा र उपन्यासलाई मात्र दिइने यो पुरस्कारको राशी एक लाख २५ हजार रुपैयाँ रहेको छ । चितवनबाट प्रकाशित आख्यान कृतिहरुलाई पनि हरेक वर्ष १५ हजार राशीको पुरस्कार समाजले प्रदान गर्दै आइरहेको छ ।

समाजले यसअघि यो पुरस्कार महेश थापाको ‘मरिचिका’, श्याम शाहको ‘पथेर’, भुवन ढुंगानाको ‘परितेक्ता’ र लोकराजको ‘छाइल’ लाई प्रदान गरिसकेको छ । यो वर्ष दिइने पुरस्कार पाँचौं श्रृंखला हो । २०६० सालमा स्थापना भएको कविडाँडा साहित्य समाजले साहित्यसम्बन्धी गोष्ठी, प्रतियोगिता र पुरस्कारहरु स्थापित गरेर चितवनलाई साहित्यको हब बनाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेल्दै आइरहेको छ ।

चितवन, भदौ २५ । फाइल तस्विर ।

चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जमा मृत भेटिएको गैँडाको खाग फेला परेको छैन । निकुञ्जको खगेन्द्र मल्ली पोष्टबाट सात किलोमिटरभित्र हर्दा खोला नजिक यही भदौ १२ गते गैँडा मृत फेला परेको हो । निकुञ्जका सूचना अधिकारी गणेश तिवारीका अनुसार गैँडा झण्डै १५ महिना पहिला मरेको आशङ्का गरिएको छ । वरपर क्षेत्रमा खोजी गर्दा ११ खुर फेला परेका छन् । एउटा खुर र खाग नभेटिएपछि चोरीशिकारीले गैँडा मारिएको आशङ्का गरिएको छ । गैँडाको कङ्काल भेटिएसँगै निकुञ्जको चोरीशिकार नियन्त्रण एकाइले नेपाल प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्यूरो ९सिबिआई० सँग समन्वय गरेर खोजी कार्य अघि बढाएको छ । गैँडाको कङ्काल मात्रै भएकाले लिङ्ग र उमेर पहिचान हुन सकेको छैन । तिवारीले लामो समय भएकाले खाग उक्किएर हराएको पनि हुनसक्ने आशङ्का गर्नुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “खाग नभेटिएपछि चोरीशिकारको आशङ्कामा अनुसन्धान अघि बढाएका छौँ ।” गत आर्थिक वर्षमा निकुञ्जमा २२ गैँडा मरेका थिए । तीमध्ये दुई चोरीशिकारी गर्नेले मारेका थिए । सो घटनामा संलग्नलाई निकुञ्जले पक्राउ गरी कारबाही प्रक्रिया अघि बढाएको छ । चालु आर्थिक वर्षमा यो सहित अर्को एउटा गैँडा बाघको आक्रमणबाट मरेको छ । वर्षात्को समयमा गाडीबाट गस्ती गर्न कठिन हुने भएकाले चोरीशिकार हुनसक्ने भन्दै निकुञ्जले सुरक्षा व्यवस्था कडा पारेको छ । रासस

चितवन, २३ भदौ । मानसिक रोग विशेषज्ञ डा. गिरिराज भन्तानाले ९९ प्रतिशत आत्महत्या मानसिक रोगका कारणले हुने गरेको बताउनु भएको छ । ब्युटिफुट माइण्ड इन्स्टिच्यूट अफ साईकियाट्रीको आयोजना र कान्तिपुर हेल्थ डटकमको संयोजनमा आज भरतपुरमा आयोजित चिकित्सक–पत्रकार अन्तक्र्रिया कार्यक्रममा उहाँले मानसिक रोगको उपचार गरेर आत्महत्या रोक्न सकिने बताउनु भएको हो ।

उहाँले मानसिक रोग मध्येपनि ९५ प्रतिशत डिप्रेसनका कारण आत्महत्या गर्ने बताउनुभयो । उहांका अनुसार बाँकी आत्महत्या बाईपोलार, सिजोफ्रेनिया, पसर्नालिटि डिसअर्डर, ओसिडि र ०.५ प्रतिशत ईन्पोसिविलिटी (आवेसमा) हुन्छ ।” आत्महत्या अघि मानिसको मनमा विवाद आउने भन्दै उहाँले भन्नुभयो “ व्यक्तिले ‘मेरो समस्याको समाधान के होला त ? के गर्दा मैले यो समस्याबाट छुटकारा पाउँछु । समाजले अब त मलाई बचाउन सक्दैन, म अब सबैको घृणित भईसकेँ, अब मैले के गर्नुपर्ला रु’ जस्ता विवादका सोच आउँछन् ।” यस्तो अवस्थामा व्यक्तिले एउटा मात्रै उपाय आत्महत्या देख्ने उहाँको भनाई छ ।

आत्महत्याको सोच आउँछ भने त्यो बिरामीको कारणले हो भन्यो भने मात्रै पनि आत्महत्या गर्ने सम्भावना कम हुने भन्दै उहाँले उपचार ग¥यौं भने त झनै कम हुने बताउनुभयो ।

आत्महत्याको सोच आउने व्यक्तिले आफ्ना कुरा अरुलाई सुनाउने मौका पाउनु पर्ने भन्दै उहाँले भन्नुभयो “कुरा सुनाईसकेपछि कारण के हो रु कुन खालको मानसिक स्वास्थ्य अवस्था हो, त्यसको उपचार खोज्नुपर्छ ।”

कडा खालको मानसिक समस्याको औषधिको उपचारले मात्रै नपुग्ने भन्दै उाहँले सही व्यवस्थापन पनि गर्नुपर्ने बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो “औषधिसँगै व्यक्तिको सही व्यवस्थापन हुन सकेन भने मानसिक रोग बल्झिन्छ, मानसिक रोग बल्झेपछि फेरी आत्महत्याको सोच आउँछ ।”

नारायणीको पुलमा जाली हालेर आत्महत्या नरोकिने भन्दै उहाँले प्रश्न गर्नुभयो “ आत्महत्या गर्ने ठाउँ नारायणीको पुल मात्रै छ रु यो भावनासँग खेल्ने काम मात्रै हो ।” नारायणी पुलमा जानै नपर्ने बनाउनका लागि व्यक्तिको भावनालाई साट्न पाउनु पर्ने बताउँदै उहाँले त्यस्ता व्यक्तिलाई उपचारमा लैजानु पर्ने बताउनुभयो ।

नेपालको स्वास्थ्य बजेटको ०।७ प्रतिशत मात्रै मानसिक स्वास्थ्यमा खर्च हुने गरेको जानकारी दिंदै डा। भन्तानाले मानसिक स्वास्थ्य बीनाको फिजिकल स्वास्थ्य कल्पना गर्न पनि नसकिने बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो “मानसिक रुपमा बिरामी छ भने फिजिकल्ली उ स्वस्थ हुनै सक्दैन । त्यसैले मानसिक स्वास्थ्यभन्दा ठूलो धन केही पनि छैन ।”

आत्महत्या रोकथामका लागि जनचेना फैलाउने, उपचार गर्ने र व्यवस्थापन गर्ने गर्नुपर्ने भन्दै उहाँले थप्नुभयो “उपचारपछि रोजगारी पाओस्, परिवार र समाजबाट घृणित हुन नपरोस् ।” आत्महत्या दुरुत्साहन मानसिक बिरामी बनाउनका लागि हुने उहाँको भनाई छ ।

गत वर्ष नेपालमा ७ हजार ११५ जनाले आत्महत्या गरेको नेपाल प्रहरीको रिपोर्ट रहेको भन्दै उहाँले त्यो आत्महत्या कोशिको १४।४८ प्रतिशत मात्रै भएको जानकारी दिनुभयो ।

कार्यक्रममा इन्सेक प्रतिनिधि एवं पत्रकार महासंघ चितवनका सचिव दीपेन्द्र अधिकारीले गत आर्थिक वर्षमा चितवनमा २२४ जनाले आत्महत्या गरेको प्रहरीमा तथ्यांक रहेको जानकारी दिनुभयो । त्यसमध्ये पुरुष १४६, महिला ६१, बालक ६, बालिका ११ रहेका छन् । आगो लगाएर १ जना, विष सेवन गरेर २६ जना, झुण्डिएर १८६ जना, हामफालेर १ जनाले आत्महत्या गरेका छन् ।

अघिल्लो आर्थिक वर्षमा आत्महत्या गर्नेको संख्या २१४ जना छ भने आर्थिक वर्ष ०७७–०७८ मा २१९ जनाले आत्महत्या गरेको अधिकारीले तथ्यांक प्रस्तुत गर्नुभयो ।

चालु आर्थिक वर्षको साउन र भदौको २२ गतेसम्म १८ जनाले आत्महत्या गरेको भन्दै उहाँले पुरुष ८ जना, महिला ६ जना, बालक दुई जना र बालिका दुई रहेको जानकारी दिनुभयो ।

हरेक वर्ष आत्महत्या गर्नेको संख्या बढ्दै गएको भन्दै पत्रकार अधिकारीले विश्वमा मृत्यु मध्ये आत्महत्या आठौं नम्बरमा रहेको बताउनुभयो ।

मानसिक स्वास्थ्य, आर्थिक तनाव, सामाजिक र सांस्कृतिक कारण, घरेलु हिंसा, प्राकृतिक विपत्ती, मानसिक स्वास्थ्य सेवाको अभाव, सांस्कृतिक अस्थाका कारण समेत आत्महत्या गर्ने गरेको उहाँको भनाई छ ।

हरेक वर्ष विश्वमा ७ लाख मानिसले आत्महत्या गर्ने गरेको भन्दै उहाँले ७७ प्रतिशत आर्थिक हैसितय कम र मध्यम भएका देशहरुमा हुने गरेको जानकारी दिनुभयो ।